De opkomst van AI: voordelen en risico's voor financiële stabiliteit

De opkomst van AI in financiën biedt kansen maar er zijn risico's. De ECB wil het gebruik van AI gaan reguleren

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft een rapport gepubliceerd over de transformerende impact van kunstmatige intelligentie (AI) in de financiële sector. En hoe er mee omgegaan moet worden.

Wat is AI en waarom is het zo belangrijk?

AI, en dan met name machine learning en natuurlijke taalverwerking, heeft de laatste jaren (in finance) een enorme vlucht genomen. Innovatieve technologieën stellen AI-systemen in staat om complexe taken zoals voorspellende analyses en geautomatiseerde besluitvorming vele malen efficiënter uit te voeren dan traditionele methoden. Deze groei wordt gedreven door verbeterde rekenkracht, de explosie aan big data en geavanceerdere algoritmes.

Door vooral de lancering van ChatGPT in 2022 is de publieke interesse in AI sterk toegenomen, en het aantal AI-gerelateerde banen, innovaties en patenten groeit voortdurend. Google-zoekopdrachten naar AI-gerelateerde termen zijn geëxplodeerd sinds de lancering van ChatGPT. Tegelijkertijd neemt het aantal AI-gerelateerde banen, AI-modellen en patenten dat verband houdt met AI constant toe. De meeste recent gelanceerde modellen zijn taal- of multimodale modellen, en de afgelopen jaren werken er in Europa meer mensen in AI-gerelateerde functies dan in de Verenigde Staten.

Voordelen van AI voor de Financiële Sector

Verhoogde productiviteit en efficiëntie

Door het verwerken van grote datasets en het herkennen van patronen, kan AI de productiviteit en efficiëntie in de financiële sector enorm verhogen. Geautomatiseerde processen in bijv transactiemonitoring en AML verlagen de operationele kosten en verhogen de nauwkeurigheid van financiële diensten, zoals compliance, fraudedetectie en optimalisatie van handelsstrategieën.

Verbeterd risicobeheer

AI-gedreven voorspellingsmodellen en real-time monitoring van financiële activiteiten helpen instellingen om beter te anticiperen op risico's zoals marktwisselingen en kredietdefaults. Dit levert belangrijke inzichten op in market tends en klantgedrag en leidt tot betere besluitvorming.

Financiële inclusie

AI kan financiële inclusie aanmoedigen door diensten specifiek aan te bieden aan voorheen onderbedeelde groepen. Dankzij AI-gestuurde producten als mobiel bankieren en microkredietplatformen, kunnen mensen die voorheen geen toegang hadden tot traditionele bankdiensten nu deel uitmaken van het financiële systeem.

Risico's van AI in Financiën

Operationele risico's

AI brengt nieuwe operationele risico's met zich mee, zoals algoritmefouten, gebrekkige datakwaliteit en cyberdreigingen. De ECB benadrukt dat AI zwaar leunt op data, en dat onnauwkeurigheden of vooroordelen in de data tot foute uitkomsten kunnen (en zullen) leiden. Daarnaast maakt de complexiteit van AI-modellen het uitdagend om fouten in AI op te sporen en te corrigeren.

Marktconcentratie

AI-ontwikkeling is vaak geconcentreerd bij enkele grote technologiebedrijven, wat weer kan leiden tot systeemrisico's. Als een dominant bedrijf faalt of misstappen maakt, zal dat verstrekkende gevolgen hebben. De ECB roept daarom op tot regelgeving om zulke concentratierisico's tegen te gaan en een competitieve marktomgeving te waarborgen.

Ethische en maatschappelijke Zorgen

De inzet van AI roept ethische en maatschappelijke zorgen op, met name rond privacy en databescherming. AI-besluiten kunnen ook bestaande vooroordelen in stand houden als ze niet zorgvuldig worden gemonitord. De ECB pleit voor ethische richtlijnen en strak datagovernance om dit tegen te gaan.

Implicaties voor financiële stabiliteit

Toenemende afhankelijkheid van technologie

De groeiende afhankelijkheid van AI-technologieën in de financiële sector introduceert nieuwe kwetsbaarheden. Verstoringen van AI-systemen, door technische fouten of cyberaanvallen, kunnen grote gevolgen hebben voor de financiële stabiliteit. De ECB benadrukt dan ook het belang van een robuuste infrastructuur en noodscenario's om deze risico's te beperken.

Regelgevingsuitdagingen

De snelle evolutie van AI zorgt dus voor uitdagingen in de regulering, omdat bestaande kaders mogelijk niet voldoende zijn toegerust. De ECB pleit voor adaptieve regelgeving die gelijke tred kan houden met technologische vooruitgang, met nadruk op transparantie, verantwoordingsplicht en risicobeheer.

Extra regulering nodig naast EU AI Act

Hoewel de recent aangenomen EU AI Act belangrijke stappen zet om AI veilig en verantwoord te reguleren, met aandacht voor privacy en menselijk toezicht, geeft de ECB aan dat er meer specifieke regelgeving nodig is voor de financiële sector.

Aanvullende maatregelen voor financiële stabiliteit

Hoewel de EU AI Act een solide uitgangspunt biedt, zijn er aanvullende maatregelen nodig om de unieke risico's voor de financiële stabiliteit aan te pakken die AI met zich meebrengt, zo redeneert de ECB. De verwevenheid van het mondiale financiële stelsel vereist gecoördineerde, internationaal afgestemde regels. Daarnaast moeten deze regels voortdurend worden bijgewerkt om gelijke tred te houden met de snelle vooruitgang van AI-technologieën.

De specifieke kenmerken van AI-toepassingen in financiën, zoals de complexe modellen voor risicobeheer en besluitvorming, vragen om aanvullende waarborgen en kaders. Alleen op die manier kan de financiële sector AI veilig en effectief inzetten zonder de stabiliteit van het systeem in gevaar te brengen.

De ECB roept dan ook op tot nauwe samenwerking tussen toezichthouders, beleidsmakers en de financiële sector zelf om deze aanvullende regelgeving vorm te geven. Het doel is om AI's voordelen te benutten, terwijl de risico's zorgvuldig worden aangepakt met regels op maat voor de financiële wereld.

Noodzaak voor internationale samenwerking

Gezien de wereldwijde aard van de financiële markten is internationale samenwerking cruciaal voor AI-regulering. De ECB benadrukt de noodzaak van geharmoniseerde standaarden en gezamenlijke inspanningen van toezichthouders om grensoverschrijdende risico's aan te pakken.

Aanbevelingen van de ECB

Om de complexiteiten van AI in financiën het hoofd te bieden, doet het rapport enkele aanbevelingen:

• Verbeter datagovernance: Zorg voor hoogwaardige, onbevooroordeelde data en robuuste datamanagementsystemen.
• Ontwikkel passende regelgeving: Ontwikkel adaptieve regelgeving die de unieke uitdagingen van AI aanpakt.
• Bevorder ethische AI: Implementeer ethische richtlijnen ter bescherming van privacy, voorkoming van vooroordelen en bevordering van transparantie.
• Stimuleer internationale samenwerking: Moedig wereldwijde samenwerking tussen toezichthouders aan om grensoverschrijdende risico's aan te pakken en regelgeving te standaardiseren.
• Investeer in weerbaarheid: Bouw een robuuste infrastructuur en stel noodplannen op om de impact van AI-verstoringen te beperken.

AI Personeelstraining en Ethiek

Bij AI Personeelstraining richten wij ons op het trainen van medewerkers van financiële instellingen in het ethisch verantwoord omgaan met AI. Het is van cruciaal belang dat deze professionals begrijpen hoe ze AI kunnen inzetten zonder vooroordelen te introduceren, de privacy van klanten te beschermen en transparantie te waarborgen.

Ethisch gebruik van AI versterkt het vertrouwen van klanten, voorkomt juridische complicaties en draagt bij aan een eerlijkere en efficiëntere financiële sector.

Door onze trainingen zorgen we ervoor dat AI niet alleen een krachtig hulpmiddel is, maar ook op een manier wordt gebruikt die de integriteit en reputatie van financiële instellingen bevordert.

De ECB is van mening dat door deze aanbevelingen op te volgen, financiële instellingen en toezichthouders het potentieel van AI optimaal benutten en tegelijkertijd de financiële stabiliteit en ethische praktijken kunnen waarborgen.​​​​​​​​​​​​​​​​