De rol van bestuurders bij AI-geletterdheid in organisaties
| Kernpunt | Uitleg |
|---|---|
| Bestuur is eindverantwoordelijk | AI-geletterdheid valt onder governance, niet alleen onder IT of HR |
| AI vraagt om beleid & structuur | Zonder duidelijke kaders ontstaat versnippering en risico |
| Bewustzijn is essentieel | Bestuurders moeten de taal van AI op hoofdlijnen beheersen |
| Borging in het management | Vaste rollen, budget en rapportage zijn noodzakelijk |
| Doel | Verantwoorde inzet van AI met behoud van menselijke controle |
Inleiding: waarom bestuurders nu in actie moeten komen
De inzet van AI in organisaties gaat steeds sneller. Systemen ondersteunen selectieprocessen, beoordelen dossiers, voorspellen risico’s en helpen medewerkers bij besluitvorming. Dat brengt kansen, maar ook verantwoordelijkheid met zich mee.
Vanaf 2 februari 2025 verplicht de Europese AI-verordening organisaties om AI-geletterdheid te waarborgen.
Dat is geen operationele taak voor IT of HR, maar een bestuurlijke opdracht.
AI-geletterdheid raakt namelijk aan:
- transparantie van besluitvorming,
- ethische en juridische zorgvuldigheid,
- reputatie van de organisatie,
- en het vertrouwen van medewerkers, klanten of burgers.
Wanneer bestuurders deze verantwoordelijkheid niet expliciet nemen, ontstaat er onduidelijkheid: teams experimenteren wel, maar zonder duidelijke kaders. Dat vergroot de kans op onbedoelde fouten — en daarmee risico.
AI-geletterdheid als onderdeel van governance
De wetgever maakt één ding duidelijk: AI moet onder menselijk toezicht staan.
Bestuurders moeten daarom zorgen voor:
- Kaders:
Wat mag wel, wat niet? Waar liggen grenzen en voorwaarden? - Rollen:
Wie is verantwoordelijk voor toezicht, uitleg, evaluatie en escalatie? - Transparantie:
Gebruikt de organisatie AI? Voor welke beslissingen? Hoe wordt gecontroleerd?
Dit gaat dus niet alleen om kennis, maar om bestuurbaarheid.
Net als bij privacy (AVG) en informatiebeveiliging (ISO 27001) geldt:
Wat bestuurders moeten begrijpen (zonder zelf technisch te worden)
Een bestuurder hoeft geen programmeur te zijn, maar moet wél begrijpen wanneer AI invloed heeft op belangrijke beslissingen in de organisatie. Enkele kaderstellende vragen helpen om beleid en toezicht vorm te geven.
- Welke AI-systemen beïnvloeden mensen of processen? Bijvoorbeeld een selectietool die kandidaten voorrangslabels geeft vóórdat een mens ze beoordeelt.
- Hoe houden we menselijke controle ingebouwd? Bijvoorbeeld door te vereisen dat een medewerker elke AI-voorgestelde beslissing bekijkt en toelicht voor de uitvoering.
- Welke risico’s vinden we acceptabel? Bijvoorbeeld: voorspellende modellen voor logistiek mogen variëren in nauwkeurigheid, maar AI die kredietbeslissingen neemt moet altijd een menselijke check hebben.
- Hoe toetsen we betrouwbaarheid en uitlegbaarheid? Bijvoorbeeld door periodiek te controleren waar het model zich op baseert en of de logica begrijpelijk is voor medewerkers.
- Hoe leggen we verantwoording af? Bijvoorbeeld via een jaarverslag met een overzicht van alle AI-toepassingen en de manier waarop menselijke toezicht is geregeld.
Met deze vragen kunnen bestuurders het gesprek voeren op niveau, zonder zelf in de techniek te duiken. Ze blijven strategisch aan het roer van een ontwikkelend onderwerp.
Onze AI workshops zijn
interactief en hebben direct resultaat in de praktijk.
De lengte van een AI Workshop varieert van twee uur tot 4 uur. De workshops zijn altijd maatwerk en gericht op het gebruik van AI tools, Prompts maken, Ethiek in AI, de verschillende taalmodellen (LLMs) zoals ChatGPT en de praktische toepassingen.
"Wat AI Personeelstraining anders maakt, is ons vermogen om de inhoud toegankelijk, leuk en interessant te maken voor iedere doelgroep. Iedereen gaat naar huis vol nieuwe ideeën en inspiratie en kan direct aan de slag met Kunstmatige Intelligentie."
AI-geletterdheid vraagt leiderschap, niet enkel beleid
AI-geletterdheid draait om meer dan kennis; het gaat om houding en cultuur. Wanneer het bestuur AI negeert of uitsluitend ziet als een technische kwestie, ontstaat versnippering. Een duidelijke visie van bovenaf — Hoe gaan wij om met AI in ons werk? — geeft richting en vertrouwen.
Zo’n visiedocument beschrijft waar AI wel en niet voor wordt ingezet, hoe beslissingen worden gecontroleerd en welke waarden de organisatie centraal stelt. Het maakt AI-gebruik bespreekbaar en voorkomt dat initiatieven buiten toezicht ontstaan.
Borging en verantwoordelijkheid
AI-geletterdheid wordt volwassen wanneer de organisatie duidelijk weet wie waarvoor verantwoordelijk is. Bestuur en directie stellen beleid en budget vast; een AI-officer of projectleider zorgt voor uitvoering en rapportage; HR organiseert trainingen; Compliance toetst aan de AI-verordening en de AVG. Zo wordt AI-bewustzijn een vast onderdeel van governance.
Waarom wachten risicovol is
Niet-handelen betekent achterlopen. Zonder duidelijk AI-beleid ontstaan drie problemen: juridisch risico (gebrek aan compliance), operationeel risico (onbetrouwbare beslissingen) en reputatierisico (afnemend vertrouwen van klanten en burgers). Wie nu investeert in AI-geletterdheid, bouwt aan vertrouwen en toekomstbestendigheid.
Samenvattend
AI-geletterdheid is meer dan een training; het is een bestuurlijke verantwoordelijkheid. Bestuurders bepalen de richting, stellen grenzen en houden de mens centraal. Met duidelijke kaders, toegewezen rollen en voortdurende reflectie blijft AI een middel — geen macht.
Veelgestelde vragen (FAQ)
Moet een bestuurder zelf AI kunnen gebruiken?
Nee. Een bestuurder hoeft geen technicus te zijn, maar moet begrijpen hoe AI-beslissingen de organisatie beïnvloeden en hoe menselijke controle wordt gewaarborgd.
Wie is uiteindelijk verantwoordelijk voor AI-geletterdheid?
De directie of het bestuur. Zij moeten de strategie vastleggen, middelen beschikbaar stellen en toezicht regelen.
Is een training voldoende?
Nee. Training is slechts een onderdeel. Cultuur, beleid en monitoring zijn net zo belangrijk om AI-bewustzijn levend te houden.
Hoe begin je als organisatie?
Start met een inventarisatie van alle AI-toepassingen, stel grenzen en rollen vast en koppel dit aan het strategisch plan.
