Waarom AI-geletterdheid nu wettelijk verplicht wordt/is
| Kernpunt | Uitleg |
|---|---|
| Wettelijke verplichting | Vanaf 2 februari 2025 verplicht volgens de EU AI-verordening (2024/1689) |
| Wie is verantwoordelijk | Aanbieders én gebruiksverantwoordelijken van AI-systemen |
| Doel | Verantwoorde inzet van AI en behoud van menselijke regie |
| Belang | AI-geletterdheid als onderdeel van governance, niet alleen van IT |
| Impact | Organisaties moeten kennis, vaardigheden en beleid aantoonbaar borgen |
Inleiding: de wet vraagt om kennis, niet om compliance-vinkjes
Vanaf 2 februari 2025 is de Europese regelgeving rond kunstmatige intelligentie ingrijpend veranderd.
De AI-verordening verplicht organisaties om te zorgen dat medewerkers die met AI-systemen werken, beschikken over voldoende kennis en vaardigheden. Niet om een cursus af te vinken, maar om te begrijpen wat AI doet, hoe beslissingen tot stand komen en welke risico’s er kleven aan verkeerd gebruik.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) noemt AI-geletterdheid een noodzakelijke voorwaarde voor “menselijke regie” — het vermogen om als mens controle te houden over AI-gestuurde processen. Wie die kennis mist, verliest grip op beslissingen die invloed hebben op klanten, burgers of medewerkers.
Wat de AI-verordening precies verplicht
Artikel 4 van de EU AI-verordening (2024/1689) schrijft voor dat organisaties:
- zorgen voor een toereikend niveau van AI-geletterdheid bij iedereen die AI-systemen ontwikkelt, gebruikt of beheert;
- rekening houden met de context en het risiconiveau van elk systeem;
- investeren in opleiding, ervaring en bewustzijn.
Deze verplichting geldt breed: van zorginstellingen en gemeenten tot banken, techbedrijven en onderwijsorganisaties. AI-geletterdheid wordt daarmee een nieuw onderdeel van compliance én bedrijfsvoering.
Wat AI-geletterdheid inhoudt
AI-geletterdheid is meer dan technische kennis. Het is een combinatie van begrip, bewustzijn en toepasbaar inzicht.
Drie domeinen zijn cruciaal:
- Technisch inzicht – weten hoe algoritmes werken, wat data-kwaliteit betekent en wanneer een model betrouwbaar is.
- Ethisch en juridisch bewustzijn – herkennen van bias, begrijpen van uitlegbaarheid, en handelen binnen kaders van de AI Act en de AVG.
- Praktische toepassing – kunnen beoordelen of AI-uitvoer klopt, hoe deze beslissingen beïnvloedt, en waar menselijke tussenkomst noodzakelijk blijft.
Een medewerker hoeft geen data-scientist te zijn, maar wél begrijpen waar verantwoordelijkheid begint en eindigt.
Waarom dit nú urgent is
De komst van de AI Act is te vergelijken met de invoering van de AVG in 2018: een wettelijke drempel die organisaties dwingt hun processen te herzien.
AI-systemen worden steeds vaker ingezet voor selectie, risicobeoordeling, voorspellingen en klantinteractie. Zonder goed opgeleid personeel ontstaan fouten en vooringenomen beslissingen.
Organisaties die tijdig investeren in AI-geletterdheid:
- verkleinen juridische risico’s;
- versterken intern vertrouwen in AI-projecten;
- verbeteren de kwaliteit van besluitvorming;
- bouwen aan een duurzame reputatie van verantwoordelijkheid.
Kortom: kennis over AI is geen luxe meer, maar een voorwaarde voor professioneel bestuur.
Schrijf je in voor een AI workshop
Meld je aan voor één van onze interactieve AI workshops en leer direct hoe je kunstmatige intelligentie kunt inzetten in jouw organisatie. Vul het formulier in en we nemen zo snel mogelijk contact met je op.
AI-geletterdheid als bestuurlijke verantwoordelijkheid
De verantwoordelijkheid voor AI-geletterdheid ligt niet bij IT, maar bij het bestuur.
De Autoriteit Persoonsgegevens verwacht dat organisaties hun aanpak bestuurlijk vastleggen, voorzien van budget, en regelmatig evalueren.
Dat betekent concreet:
- opnemen van AI-kennisontwikkeling in het strategisch plan;
- aanwijzen van verantwoordelijken, zoals een AI-officer of compliance-functionaris;
- rapporteren over voortgang in jaarverslagen of interne audits.
AI-geletterdheid wordt zo onderdeel van governance, risk & compliance, net als privacy en integriteit.
AI-Geletterdheid
Hou me op de hoogte
Samenvatting en vervolgstappen
AI-geletterdheid is vanaf 2025 een wettelijke verplichting — maar vooral een kans om AI verantwoord te gebruiken.
Elke organisatie die met AI werkt, moet:
- Inventariseren welke systemen in gebruik zijn.
- Bepalen welke medewerkers ermee werken en wat hun kennisniveau is.
- Ontwikkelen van een opleidings- en bewustwordingsprogramma.
- Borgen van beleid en voortgang op bestuurlijk niveau.
Wie dit tijdig doet, is voorbereid op toezicht, risico’s en maatschappelijke verwachtingen.
Veelgestelde vragen over AI geletterdheid
- Wat betekent AI-geletterdheid volgens de EU AI-verordening?
AI-geletterdheid is de kennis en vaardigheden om AI-systemen te begrijpen, correct te gebruiken en verantwoord te beheren. Organisaties die AI leveren of inzetten moeten zorgen voor een ‘voldoende niveau’ hiervan bij betrokken medewerkers. Artificial Intelligence Act - Vanaf wanneer is AI-geletterdheid verplicht?
De verplichting uit artikel 4 is van toepassing sinds 2 februari 2025. Digital Strategy - Voor wie binnen de organisatie geldt deze plicht?
Voor aanbieders en gebruiksverantwoordelijken van AI-systemen én iedereen die namens hen met de werking of het gebruik van AI te maken heeft (bijv. IT, juristen, management, operations). Artificial Intelligence Act - Wat hoort minimaal in een AI-geletterdheidsprogramma?
Rolgerichte training (basis/gevorderd), ethiek & wettelijke kaders, data- en modelrisico’s, documentatie en periodieke bijwerking van kennis. - Hoe toon ik aan dat mijn organisatie compliant is?
Leg beleid, taken/rollen, trainingsplan, aanwezigheid/certificaten en periodieke herbeoordelingen vast; houd auditsporen bij. Autoriteit Persoonsgegevens
